197η Επέτειος της Β΄ Εθνοσυνέλευσης στο Άστρος (30 Μαρτίου – 18 Απριλίου 1823)

Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής και όπως έχει καθιερωθεί εορτάζεται η επέτειος της σύγκλισης της Β' Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων, στο Άστρος το 1823. Εφόσον φέτος δεν θα εορτασθεί, αναρτώ φωτογραφίες και περίληψη του Πανηγυρικού λόγου που είχα εκφωνήσει το 2017.
---------------------------

Η επέτειος της Β΄ Εθνοσυνέλευσης πρωτογιορτάστηκε επισήμως και μεγαλοπρεπώς, στις 14 Απριλίου του 1900, Παρασκευή της Λαμπρής, και έκτοτε καθιερώθηκε ο εορτασμός της κατά την ημέρα αυτή. Επίσημοι και κόσμος είχαν προσέλθει από τον Πειραιά με ένα πολεμικό και δύο ναυλωμένα πλοία, καθώς και δημοσιογράφοι των Αθηναϊκών εφ/δων: Εμπρός, Ακρόπολις και Εστία. Ως εθνική τοπική εορτή ορίστηκε να εορτάζεται με Βασιλικό Διάταγμα, της 20ης Μαρτίου 1955.
Κατά τον πρώτο εορτασμό έγιναν και τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας, η οποία εντοιχίστηκε στο χώρο από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, το 1899:
«Εν τούτω τω τόπω συνήλθεν η Β΄ Εθνική Συνέλευσις των Ελλήνων
30 Μαρτίου – 18 Απριλίου 1823».

Ο χώρος του Αγροκηπίου, όπου πραγματοποιήθηκε η Συνέλευση, είναι Ιερός και συμβολίζει τον αγώνα ενός λαού που αναγνωρίζει πλέον την εθνική του συνείδηση και αγωνίζεται για την ελευθερία του, μέσα από την παιδεία και τη μόρφωση που του δίνουν τα κατάλληλα εφόδια. Ενός λαού που πιστεύει στη δημοκρατία, το Σύνταγμα, τους νόμους και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Με την έναρξη του Αγώνα, σημαντικές νίκες στο στρατιωτικό πεδίο, στερέωσαν την Επανάσταση και έδωσαν ελπίδες για επιτυχή έκβαση του Αγώνα.
Στο πολιτικό επίπεδο, όμως, οι εξελίξεις ήταν περισσότερο περίπλοκες. Προκλήθηκαν αλλαγές ριζικές σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, της πολιτικής και της οικονομικής ζωής που εισήγαν την ελληνική κοινωνία στη σύγχρονη εποχή. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι αλλαγές προκάλεσαν κοινωνικές ανατροπές και οδήγησαν σε ανταγωνισμούς, που δυστυχώς πήραν συχνά τη μορφή συνωμοσιών και ένοπλων συγκρούσεων.
Στο πλαίσιο των αλλαγών αυτών, εντάσσεται και η ανάγκη για πολιτική οργάνωση και για την απόκτηση Συντάγματος. Η συγκρότηση κεντρικών πολιτικών θεσμών και μάλιστα σύγχρονου, δυτικού τύπου πολιτεύματος, στάθηκε, ίσως, το μεγαλύτερο διακύβευμα της Επανάστασης.

Η πρώτη προσπάθεια για συγκρότηση μίας κεντρικής εξουσίας πραγματοποιήθηκε στην Α΄ Εθνοσυνέλευση, το 1822, με την ψήφιση του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Eπιδαύρου». Προέκυψε, όμως, η ανάγκη για αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις.

Ο τόπος σύγκλισης της Β΄ Εθνοσυνέλευσης αποτέλεσε πεδίο συγκρούσεων, και γι’ αυτό προτιμήθηκαν τα Αγιαννίτικα Καλύβια (σήμ. Άστρος), ως «τόπος του Έθνους», αντί του Ναυπλίου, που εθεωρείτο τόπος μερικός (κομματικός), υπό την επιρροή του Κολοκοτρώνη.

Ουσιαστικά υπήρχαν δύο αντίπαλα κόμματα, το «Αρχοντικό» και το «Καπετανίστικο». Προσωπικές φιλοδοξίες, συμφέροντα τοπικιστικά και φατριαστικό πνεύμα, σκίαζαν την ατμόσφαιρα και καθιστούσαν αμφίβολη την έναρξη της Συνέλευσης, αλλά δυναμίτιζαν ακόμα και την συνέχιση του Αγώνα. Μάλιστα, με την έναρξη των εργασιών, οι ισχυροί Μοραΐτες πρόκριτοι, διαβλέποντας τον κίνδυνο υποσκελισμού τους και για να μειώσουν το γόητρο του Κολοκοτρώνη, του αφαίρεσαν το αξίωμα του Αρχιστρατήγου, που του είχε απονεμηθεί μετά τη νίκη στα Δερβενάκια.

Οι αποφάσεις που ελήφθησαν στο Άστρος, ιδιαίτερα φιλελεύθερες, δημοκρατικές και πρωτοποριακές, ήταν καθοριστικές για τη λειτουργία του νεοσύστατου Κράτους:
• Το Έθνος απέκτησε οριστικό Καταστατικό Χάρτη, που όριζε ως πολιτικά σώματα της Ελληνικής Διοίκησης το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό και ανεξάρτητη τη Δικαστική εξουσία και καθόριζε τις αρμοδιότητές τους.
• Καταργήθηκαν οι Περιφερειακές Διοικήσεις. Όμως, η διαδικασία πολιτικής ενοποίησης και η λειτουργία κεντρικής εξουσίας ολοκληρώθηκε μόλις στις πρώτες δεκαετίες της βασιλείας του Όθωνα (1833-62).
• Νομοθετήθηκε ο έλεγχος των Υπουργών για τυχόν ενέργειες ενάντια στην εθνική ασφάλεια και τις ατομικές ελευθερίες, για παράβαση των νόμων, για κατάχρηση δημοσίου χρήματος.
• Ορίστηκε ως επίσημη θρησκεία η Ανατολική Ορθόδοξος, αλλά νομοθετήθηκε και η ανεξιθρησκεία.
• Θεσμοθετήθηκε η Δημόσια εκπαίδευση.
• Νομοθετήθηκε η προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων, της ιδιοκτησίας, της τιμής και της ασφάλειας του κάθε πολίτη.
• Καθιερώθηκε η αρχή της ελευθεροτυπίας.
• Τέθηκαν όροι για την πολιτογράφηση αλλοεθνών.
• Προβλέφθηκαν ενέργειες για την εμψύχωση του εμπορίου και της γεωργίας, καθώς πρώτον συμφέρον εκάστης πολιτείας είναι η σοφή και ορθή δημόσιος οικονομία, ως μόνη πηγή της αληθούς των εθνών ευδαιμονίας.
• Καταργήθηκε η όποιας μορφής δουλεία: «κανείς δεν πωλείται και δεν αγοράζεται στην ελληνική επικράτεια και ο αγορασμένος άνθρωπος, άμα πατήσει την ελληνική γη, γίνεται ελεύθερος και ο αγοραστής χάνει τα χρήματά του».
Σημαντικές αποφάσεις ήταν επίσης:
1) Η άρνηση της συμβιβαστικής πρότασης των Μεγάλων Δυνάμεων για τη σύσταση Ελληνικής Ηγεμονίας, φόρου υποτελούς στο Σουλτάνο.
2) Η κατάργηση της διάταξης για το ξεπούλημα της εθνικής γης, των κτημάτων, δηλαδή που άφηναν πίσω τους οι Τούρκοι άρχοντες. Διαφορετικά, θα άνοιγε ο δρόμος για την ιδιοποίησή τους από τους Προεστούς και Κοτζαμπάσηδες, ενώ οι απλοί άνθρωποι του λαού, θα συνέχιζαν να δουλεύουν ως κολίγοι.

Με την περάτωση των εργασιών συντάχθηκε, στα πρότυπα των Συνταγμάτων της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, η περίφημη «Διακήρυξις της Εθνικής Β΄ των Ελλήνων Συνελεύσεως», η οποία μετέφερε σε όλη την οικουμένη τη δίκαιη φωνή ενός υπόδουλου λαού που επαναστάτησε υπέρ της ελευθερίας του, υπέρ της πολιτικής και φυσικής του ύπαρξης, υπέρ των απαράγραπτων δικαιωμάτων του. Διακήρυσσε: «εις το όνομα του Ελληνικού Έθνους... και ... ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν των Ελλήνων ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν..., καθώς ανήκει εις ανθρώπους προσπαθούντας ν’ απολαύσουν ατίμητα αγαθά, ό,τι λογής είναι η πολιτική ύπαρξις και ανεξαρτησία, και τα οποία αυτά αγαθά δεν γνωρίζουσιν εκ φήμης, αλλ’ έχοντες εστερήθησαν, καθώς ανήκει εις ανθρώπους κατοικούντας γην ηρωικήν.». Η προσωπικότητα του Κολοκοτρώνη έλαμψε και πρυτάνευσε η σύνεση και η εμπειρία του για ακόμα μία φορά όταν προσήλθε την τελευταία ημέρα των εργασιών και υπέγραψε τα Πρακτικά επικυρώνοντας τ’ αποφασισθέντα στη Συνέλευση, παρ’ όλες τις διαφωνίες του και γνωρίζοντας πως οι συνεδριάζοντες πολιτικοί δολοπλοκούσαν για να τον εξοντώσουν. Ο Ανδρέας Ζαΐμης, του είπε: «Κολοκοτρώνη! Κολοκοτρώνη! Η τύχη της Ελλάδας είναι στα χέρια σου. Εσύ τώρα την ανασταίνεις, αν υπογράψεις, και τη νεκρώνεις, αν αρνηθείς».

Τα ιστορικά γεγονότα έχουν πάντα δύο όψεις. Υπάρχουν ένδοξες, αλλά και μελανές στιγμές. Χρέος μας είναι να πανηγυρίζουμε για τις στιγμές μεγαλείου, να έχουμε ως οδηγό τα παραδείγματα ανδρείας, άδολου πατριωτισμού, τιμής, αξιοπρέπειας, φιλότιμου, και ταυτόχρονα να διδασκόμαστε από τα λάθη, ώστε να μην τα επαναλάβουμε.
Η μακρά δουλεία και οι συνθήκες κατά τις οποίες οι πρόγονοί μας έπρεπε να επιβιώσουν και να διατηρήσουν τον ελληνισμό, τη θρησκεία, τις παραδόσεις μας, είχαν διαμορφώσει ανάλογα τους χαρακτήρες τους, τους είχαν σκληρύνει.

Στη διαφορετική μάχη, όμως, που έδωσαν στο Άστρος, στη μάχη του λόγου – θεμέλιου της Δημοκρατίας, βγήκε νικητής ο πολιτικός, ο δημοκρατικός λόγος. Με τις αποφάσεις τους έδωσαν μαθήματα ελευθερίας και δημοκρατίας στην οικουμένη. Εκεί έγκειται και το μεγαλείο των πράξεών τους˙ στο να καταφέρουν να μεγαλουργήσουν μέσα από διαμάχες και αντιπαλότητες. Γιατί το πάθος, όταν δεν είναι άλογον, είναι δημιουργικό.

Παραπαίουσα συνήλθε στο Άστρος, η Ελλάδα, και ξαναβρήκε τον εαυτό της αδελφωμένη. Γι’ αυτό και χαρακτηρίστηκε η Β΄ Εθνική Συνέλευση ως το σημαντικότερο θετικό πολιτικό γεγονός για το πρώτο εξάμηνο του 1823 και το Άστρος κατέστη σύμβολο συμφιλίωσης, ενότητας και ανάτασης.